Uzmanlık tezimin de bir parçası olan bu endeksin geliştirilmesinin ilk adımı bundan 4 yıl öncesine (2013 yılına) dayanmaktadır. Ancak zamanla üzerinde çalışarak ve testler yaparak çok daha iyi bir duruma getirildi. Diğer taraftan, bu endeksin çok kriterli karar verme problemlerinin çözümünde kullanılabileceğini bilmiyordum. İlk etapta böyle bir kaygım da yoktu finansal performans analizi konusu hariç. Ancak, ÇKKV modellerini inceledikten sonra geliştirdiğim endeksin ÇKKV problemlerinin çözümünde de kullanılabileceğini ve onların bazı eksikliklerini giderdiğini de öğrenmiş oldum. BE endeksinin diğer çok kriterli karar verme (ÇKKV) modellerine göre avantajları şöyle sıralanabilir:
- Diğer ÇKKV yöntemleri tek yönlü eşitsizliklerdeki referans değerleri dikkate almazken geliştirilen endeksle bu özellikteki eşitsizliklerin referans değerleri de dikkate alınmaktadır. Burada eğer referans değerler (aralık değerleri) dikkate alınmayıp diğer ÇKKV yöntemleri gibi maksimum ve minimum prensibine dayalı olarak sisteme sokulursa hatalı sonuçlar elde edilecektir. Şöyle ki, burada cari oranın literatürde geçen standart değeri asgari 1 ise minimum alınması da maksimum alınması da hatalı olacaktır. Somutlaştırmak gerekirse, söz konusu değerin maksimum alındığını ve alternatiflere ait değerlerin 1’in altında olduğunu varsayalım. Bu durumda 1’in altında en yüksek değerin en iyi değer olduğu değer, hem referans değerlerini dikkate alan hem de kriter değerlerinden sapmaları dikkate alan bir dizayna ihtiyaç duyulmaktadır ki diğer ÇKKV modelleri bu durumu göz ardı etmektedir ve bu durumlarda eksik kalmaktadır. Diğer bir deyişle, diğer ÇKKV modelleri maksimum ve minimum değerler prensibine dayalı olarak işlem görmektedir. Dolayısıyla, sisteme sokulacak değerlerin ya da göstergelerin referans değerlerinin dikkate alınması gerekir ve elde edilen değerlerin başlangıçta referans değerlerden farkı alınarak sisteme sokulması gerekir. Referans değerleri dikkate almayan modeller kullanılırsa elde edilen sonuçlar hatalı sonuçlar ortaya koyacaktır. Dolayısıyla, modelin çıktılarına göre hatalı bir karar verilmiş olacaktır.
- Geliştirilen modelle aynı zamanda ÇKKV yöntemi endeks düzeyine indirgenmiş oldu. Dolayısıyla, elde edilen sonuçların herkes tarafından yorumlanması daha da kolaylık kazandı. Diğer çok kriterli karar verme modellerinden bir diğer farkı ise bu modelde matrisin satırlarında kriterlere, sütunlarında ise alternatiflere yer verilmesidir. Diğer modellerde ise matrisin satırlarında alternatiflere, sütunlarında ise kriterlere yer verilmektedir.
- Finansal analizlerde kullanılması halinde alt endekslerin de değerlendirilmesine imkan tanır. Şöyle ki, genel performans endeksinde diğerlerine göre en iyi durumda olan bir alternatif diğerlerine göre karlılık, verimlilik, likidite gibi alt endekslerde en iyi durumda olmayabilir. Bu endeksle üst seviyede ve alt seviyede durum değerlendirilmesine de imkan tanınmaktadır.
- Bu yöntemde diğer yöntemlerde olmayan mutlak eşleştirme sağlanarak değerlerin matris düzeni bozulmadan kendi aralarında yer değiştirilmesine imkan tanınır. Örneğin, literatürde minimum ya da maksimum olması istenen değerleri tersine sıralama yaparak mutlak eşleştirme sağlanır. Söz gelimi en basit ifadeyle;
-1 2 10 20 değer serisinde literatürde minimum olması istenen değerler aranıyorsa yeni durumda ikinci satırda gibi bir sıralama yapılması gerekecektir;
-1 2 10 20 20 10 2 -1 Görüleceği üzere maksimum olan değerler yeni durumda olması gerektiği gibi yani minimum olduğu görülmektedir. Bu sayede verilerde bozulma olmadan elde edilecek sonuçların güvenirliği ve keskinliği artırılmış olur.
- Endeks özelliği itibariyle dinamik bir yapıya sahip olduğu için her zaman güncel değerlere göre analize de imkan tanır. Diyelim ki, 2016 yılına ait performans analizi yaptınız. Değerlendirilecek endeks puanı 124 oldu. Burada 124 endeks puanına ulaşılırken şöyle bir yol izlenir; o yıl için baz alınmış ve her bir kritere ait sadece en iyi değerler referans değer olarak alınıp toplandıktan sonra 124 endeks puanı elde edilir. Yeni yapılacak söz gelimi 2017 yılı analizinde her bir kritere ait en iyi değerler de değişeceği için endeks puanı de değişmiş olacaktır. Dolayısıyla, t yılına ait bir alternatifin kriterlerinin puanları ile t+1 yılına ait kriterlerin puanları da bu sayede endeks puanı, kriter puanları ve kriterlere ait referans değerleri düzeyindeki trendler de karşılaştırılmış olur.
Faydalı olması dileğiyle..
Not: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.