Stanford Üniversitesi tarafından 222 sayfadan oluşan 2021 yılı Yapay Zekâ Endeksi Raporu 2021 yılının Mart ayında yayınlanmıştır. Küresel ölçekte yapay zekâ çalışmaları hakkında bilgi veren en kapsamlı çalışmalardan biri olan raporun 4. baskısı yayınlanmıştır.
Diğer raporlardan farklı olarak 2021 yılı raporunda ayrıca COVID-19’un yapay zekâ gelişimi üzerindeki etkileri farklı bakış açılarından ele alınmıştır. Salgın sırasında COVID ile ilgili ilaç keşfini hızlandırmak için yapay zekâ alanındaki makine öğrenimi tekniklerinin nasıl kullanıldığı tartışılmıştır. COVID-19 salgını konferansların sanal ortamlarda yapılmasını zorunlu hale getirdiğinden ve sonuçta katılımda önemli artışlara yol açtığı için COVID-19 yapay zekâ araştırma konferanslarına ivme kazandırmıştır. Söz konusu raporun “Yapay Zekâ Politikası ve Ulusal Stratejiler” bölümünde yıllara göre ulusal yapay zekâ strateji belgesi yayınlanan ülkeler ve bölgelerden bazılarına yer verilmiştir.
2017 Yılında Ulusal Yapay Zekâ Stratejisini Yayınlayan Ülke ve Bölgeler
Kanada, 2017’de dünyanın ilk ulusal yapay zekâ stratejisini yayınladığından bu yana, 30’dan fazla ülke ve bölge, Aralık 2020 itibarıyla benzer belgeler yayınlamıştır. Kanada’da yapay zekâ stratejisinden sorumlu kuruluş Kanada İleri Araştırma Enstitüsü (CIFAR) olup, 2020 itibarıyla ayrılan bütçe 97 milyon ABD dolarıdır.
Cinde ise yapay zekâ stratejisi Yeni Nesil Yapay Zekâ Geliştirme Planı olarak tanımlanmakta olup, bu plandan sorumlu kuruluş Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi’dir. Çin ayrıca Şubat 2019’da Yeni Nesil Yapay Zekâ İnovasyon ve Geliştirme Bölgesi kurmuştur.
Japonya’da yapay zekâ stratejisinin adı Yapay Zekâ Teknoloji Stratejisi olup, sorumlu kuruluş Yapay Zekâ Teknolojisi Stratejik Konseyi’dir.
Finlandiya’nın yapay zekâ stratejisi Finlandiya Yapay Zekâ Çağı olarak adlandırılmaktadır. Birleşik Arap Emirlikleri’ninki ise Birleşik Arap Emirlikleri Yapay Zekâ Stratejisi olarak bilinmektedir.
2018 Yılında Ulusal Yapay Zekâ Stratejisini Yayınlayan Ülke ve Bölgeler
2018 yılında yapay zekâ stratejisi yayınlanmış ülke ve bölgeler sorumlu kurum/kuruluşlarıyla birlikte şöyledir:
Avrupa Birliği: Avrupa birliğinin yapay zekâ stratejisi Yapay Zekâ Koordinasyon Planı olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum ise Avrupa Komisyonu’dur. 2020 yılında yapay zekâ araştırmaları için yılda en az 1 milyar Euro (1,1 milyar ABD Doları) ve stratejinin diğer yönlerin için en az 4,9 milyar Avro (5,4 milyar ABD Doları) kaynak tahsisi yapılmıştır.
Fransa: İnsanlık için Yapay Zekâ: Fransız Yapay Zekâ Stratejisi. Sorumlu kurumlar ve kişiler ise Yüksek Öğretim, Araştırma ve İnovasyon Bakanlığı, Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, İşletmeler Genel Müdürlüğü, Halk Sağlığı Bakanlığı, Silahlı Kuvvetler Bakanlığı, Ulusal Dijital Bilimler Araştırma Enstitüsü, Dijital Teknoloji ve Bilgi ve İletişim Sistemi Bakanlıklar Arası Direktörü’dür. 2020 yılı rakamlarına göre 2022’ye kadar 1,5 milyar Avro (1,8 milyar ABD Doları) söz konusu stratejiye kaynak tahsisi yapılması planlanmaktadır. Fransız Ulusal Dijital Bilimler Araştırma Enstitüsü (INRIA), ulusal yapay zekâ stratejisinin koordinasyonunda merkezi bir rol oynamayı taahhüt etmiştir ve ilerlemesi hakkında yıllık rapor sunacaktır.
Almanya: Federal hükümetin yapay zekâ (AI) stratejisi, Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı, Federal Ekonomik İşler ve Enerji Bakanlığı ile Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı tarafından ülke çapında çevrimiçi bir danışma toplantısından alınan önerilere dayalı olarak ortaklaşa geliştirilmiştir. Bu strateji “AI Made in Germany” olarak da anılmaktadır. Stratejinin odak noktası, Almanya’yı bir araştırma merkezi olarak güçlendirmek ve endüstrilerinin değerini geliştirmektir. Ayrıca, stratejide kamu yararına ve insan hayatının ve çevrenin daha iyi hale getirilmesi için çalışma yapılmasına vurgu yapılmaktadır. Söz konusu stratejiye 2020 yılı rakamlarına göre 2019 bütçesinde 500 milyon Avro (608 milyon ABD Doları) ayrılmıştır ve 2025’e kadar ise 3 milyar Avro (3,6 milyar ABD Doları) kaynak tahsisi yapılması planlanmaktadır. Kasım 2019’da hükümet, Almanya yapay zekâ stratejisi hakkında bir ara ilerleme raporu yayınlamıştır.
Hindistan: Hindistan’ın yapay zekâ stratejisi #AIForAll olarak adlandırılmıştır. Yapay zekânın ekonomileri dönüştürme potansiyelini ve Hindistan’ın yaklaşımını stratejiye dönüştürme ihtiyacını kabul eden Maliye Bakanlığı, 2018-2019 bütçe sunumunda, Hindistan Ulusal Dönüşüm Kurumu (NITI Aayog)’nu, stratejiye rehberlik edilmesi ve yeni ve gelişen teknolojilerin takip edilmesi ve daha da geliştirilmesinden sorumlu tutmuştur. 2020 yılı rakamlarına göre stratejinin hayata geçirilmesi için 949 milyon ABD Doları kaynak tahsis edilmiştir. 2019 yılında, Elektronik ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı, tahsis edilen 400 INR (54 milyon ABD Doları) ile ulusal bir yapay zekâ programı oluşturmak için kendi teklifini yayınlamıştır. Hindistan hükümeti, organize bir yapay zekâ politikasını teşvik etmek ve Hindistan’ın yapay zekâ misyonunu geliştirmek için devlet kurumlarının kesin bir şekilde görevlerini oluşturmaya yönelik 2019’un sonlarında bir komite kurmuştur.
Meksika: Meksika’da yapay zekâ stratejisi ulusal gündem olarak belirlenmiş olup strateji belgesi Meksika’da Yapay Zekâ: Ulusal Bir Gündem olarak adlandırılmaktadır. 2018’de Meksika, yapay zekâ (AI) stratejisi başlatan dünyadaki ilk 10 ülkeden biri olmuştur. Sorumlu kurumlardan biri olan IA2030Mx, Meksika’daki profesyoneller, akademik kurumlar, şirketler, girişimler, kamu kurumları ve dijital ekosistemin ve Yapay Zekânın (AI) diğer önemli aktörlerinden oluşan çok sektörlü ulusal bir koalisyondur. Diğer sorumlu kurum Ekonomi Bakanlığı’dır. Latin Amerika’nın ilk stratejisi olan Meksika stratejisi, güçlü bir yönetişim çerçevesi geliştirmeye, çeşitli sektörlerdeki yapay zekânın ihtiyaçlarını belirlemeye ve Meksika’nın yapay zekâ liderliğini geliştirmeye vurgu yaparak en iyi hükümet uygulamalarını belirlemeye odaklanmaktadır. İnter-Amerikan Kalkınma Bankası’nın yakın tarihli fAIr LAC raporuna göre, Meksika, daha fazla uygulama için somut yapay zekâ politikaları oluşturma sürecinin başındadır.
Birleşik Krallık: İngiltere’nin yapay zekâ stratejisiEndüstriyel Strateji: Yapay Zekâ Sektörü Anlaşması olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum ise Yapay Zekâ Ofisi (OAI)’dir. Birleşik Krallık stratejisinde, iş dünyası, akademi ve hükümet arasında güçlü bir ortaklık vurgulanmaktadır ve başarılı bir endüstriyel strateji için beş temel amaç belirlenmektedir: dünyanın en yenilikçi ekonomisi haline gelmek, istihdam yaratmak ve daha iyi gelir potansiyeline sahip olmak, daha gelişmiş altyapı, elverişli iş koşulları ve tüm dünyada müreffeh toplumlar inşa etmek. 2020 yılı rakamlarına göre strateji için ayrılan kaynak 1,3 milyar ABD dolarıdır. Birleşik Krallık Yapay Zekâ Komitesi, 2017 ve 2019 yılları arasında ülkenin ilerlemesiyle ilgili yıllık bir rapor yayınlamıştır. Kasım 2020’de hükümet, savaşta devrim yaratmayı vaat eden yapay zekâ teknolojilerine büyük vurgu yaparak, savunma harcamalarında dört yıl içinde 21,8 milyar ABD doları tutarında büyük bir artış olduğunu açıklamıştır.
İsveç: İsveç’in yapay zekâ stratejisiYapay Zekâya Ulusal Yaklaşım (National Approach to Artificial Intelligence) olarak adlandırılmaktadır. İsveç, dijital dönüşümün sunduğu fırsatlardan yararlanma konusunda dünyada lider konumunda olmayı hedeflemektir.
Tayvan: Tayvan’ın yapay zekâ stratejisiTayvan Yapay Zekâ Eylem Planı (Taiwan AI Action Plan) olarak adlandırılmaktadır. Eylem planı kapsamında KOBİ’lerde yapay zekâ temelli inovasyonu hızlandırmak için;
- KOBİ’lere yapay zekâ pilot projeleri, veri platformları, test alanları ve düzenleyici birlikler oluşturma süreçleri aracılığıyla yapay zekâ uygulamaları geliştirmelerinde yardımcı olunması,
- Önde gelen uluslararası şirketleri, yerel işletmeleri küresel ortaklıklar ve dünya çapındaki fırsatlarla buluşturarak Tayvan’da yapay zekâ araştırma merkezlerinin kurulmasının teşvik edilmesi,
- Yapay zekâ uygulamalarını yaygınlaştırmak için KOBİ’lere tek elden destek hizmeti sağlayan Nesnelerin İnterneti (IoT) Entegrasyon Hizmet Merkezi (IISC) ile açık araştırma platformları oluşturulması ve endüstri standartlarının teşvik edilmesi,
- KOBİ’lerde yapay zekânın benimsenmesini ve yeni yapay zekâ şirketlerinin gelişimini hızlandırmak için mevcut politika araçlarından yararlanılmasının sağlanması
hedeflenmektedir.
2019 Yılında Ulusal Yapay Zekâ Stratejisini Yayınlayan Ülke ve Bölgeler
Estonya: Estonya’nın yapay zekâ stratejisi 2019-2021 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum ise Ekonomi ve Haberleşme Bakanlığı (MKM)’dır. Strateji, hem kamu hem de özel sektörün yapay zekâ araştırma ve geliştirmesine yatırımı artırmak için yapılması gereken eylemleri vurgularken, aynı zamanda Estonya’da yapay zekâ için yasal ortam iyileştirilmektedir. Ek olarak, stratejinin uygulanmasını ve izlenmesini denetleyecek bir yönlendirme komitesi için çerçeve oluşturulmuştur. Söz konusu stratejiye 2020 yılı rakamlarına göre 2021’e kadar 10 milyon Avro (12 milyon ABD Doları) kaynak ayrılmıştır. Estonya hükümeti, Mayıs 2019’da yapay zekâ görev gücüne ilişkin bir güncelleme yayınlamıştır.
Rusya: Rusya’nın yapay zekâ stratejisi Ulusal Yapay Zekâ Geliştirme Stratejisi (National Strategy for the Development of Artificial Intelligence) olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum ve kuruluşlar Dijital Kalkınma, Haberleşme ve Kitle İletişim Bakanlığı ile Rusya Federasyonu Hükümeti’dir. Rusya’nın yapay zekâ stratejisi, ulusal çıkarlarına güçlü bir vurgu yapmaktadır. Strateji, 2017 ile 2030 arasında bir “bilgi toplumu” geliştirilmesi için yönergeler ortaya koymaktadır. Bunlar, ulusal bir teknoloji girişimini, federal yürütme organları için departman projelerini ve yapay zekâ eylem planlarını sektörler arasında uygulamak için tasarlanmış Rusya Federasyonu Dijital Ekonomisi gibi programları içermektedir. Aralık 2020’de Rusya Devlet Başkanı Vladmir Putin, Yapay Zekâ Yolculuğu Konferansı’na katılmış ve burada yapay zekâ politikaları için dört fikir öne sürmüştür: Yapay zekâ kullanımı için deneysel yasal çerçeveler oluşturma, yapay zekâ algoritmalarını uygulamak için pratik ölçütler geliştirme, yapay sinir ağı geliştiricilerine rekabet gücü sağlama açısından büyük verilere erişiminin sağlanması ve yerel yapay zekâ endüstrilerinde özel yatırımları artırma.
Singapur: Singapur’un yapay zekâ stratejisi Ulusal Yapay Zeka Stratejisi olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum Akıllı Ulus ve Dijital Devlet Ofisi (SNDGO) olarak adlandırılmaktadır. Singapur ekonomisini dönüştürmeyi ve yeni bir dijital çağa girmeyi amaçlayan bir devlet kurumu olan Smart Nation Singapore (Akıllı Ulus Singapur) tarafından başlatılan strateji, şu alanlarda beş ulusal yapay zekâ projesi tanımlamaktadır: ulaşım ve lojistik, akıllı şehirler ve mülkler, sağlık hizmetleri, eğitim ve emniyet ve güvenlik. 2019 stratejisi finansmandan bahsetmese de hükümet 2017’de ulusal program Yapay Zekâ Singapur’u başlatmıştır ve beş yıl içinde 150 milyon SGD (113 milyon ABD doları) yatırım yapma taahhüdü vermiştir. Kasım 2020’de Akıllı Ulus ve Dijital Devlet Ofisi (SNDGO), Singapur hükümetinin veri koruma çabalarına ilişkin ilk yıllık güncellemesini yayınlamıştır. Kamu sektörü veri güvenliğini güçlendirmek ve vatandaşların özel verilerini korumak için bugüne kadar alınan önlemleri burada açıklamıştır.
ABD: ABD’nin yapay zekâ stratejisi Amerikan Yapay Zekâ İnisiyatifi (American AI Initiative) olarak adlandırılmaktadır. Sorumlu kurum Beyaz Saray’dır. Amerikan Yapay Zekâ İnisiyatifi, federal hükümetin yapay zekâ Ar-Ge çalışmalarına yatırım yapma, federal kaynakların önündeki engelleri azaltma ve yapay zekâ teknolojilerinin güvenli bir şekilde geliştirilmesi, test edilmesi ve yayılması için teknik standartlar ortaya koyma ihtiyacına öncelik vermektedir. Beyaz Saray ayrıca yapay zekâyı hazır bir iş gücü olarak geliştirmeyi vurgulamaktadır ve yapay zekâ konusunda ABD liderliğini teşvik ederken yabancı ortaklarla işbirliği yapma taahhüdüne işaret etmektedir. ABD hükümeti, Şubat 2020’de birinci yıllık raporunu yayınlamıştır ve ardından Kasım ayında, yapay zeka inovasyonunu ve büyümesini teşvik eden ve halkın yapay zekaya olan güvenini artıran ilkeler de dahil olmak üzere özel sektördeki yapay zeka uygulamalarını düzenleme konusunda federal kurumlar için ilk rehberlik notunu yayınlamıştır. 2021 Mali Yılında Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA) gereğince federal hükümet genelinde yapay zekâ araştırmalarını ve politikalarını koordine etmek için Amerikan Yapay Zekâ İnisiyatifi çağrıya çıkmıştır.
Diğer bulgular
- 2020’de Yapay Zekâ Küresel Ortaklık (GPAI) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Yapay Zekâ Politika Gözlemevi ve Yapay Zekâ Uzmanlar Ağı faaliyetlerine başlamış ve bu faaliyetler herkes için Yapay Zekâ gelişimini desteklemek için birlikte çalışmaya yönelik hükümetler arası çabaları teşvik etmiştir.
- Amerika Birleşik Devletleri’nde 116. kongre, tarihindeki en yapay zekâ odaklı kongre oturumu olarak kayıtlara geçmiştir. Bu Kongre tarafından mevzuatta, komite raporlarında ve Kongre Araştırma Hizmeti (CRS) raporlarında yapay zekâdan bahsedenlerin sayısı 115. kongrenin üç katından fazladır.
Özetle, ulusal yapay zekâ strateji belgesi yayınlanan ülkeler ve bölgelerden bazılarına yer verilerek konu hakkında hem farkındalık oluşturulması hem de içgörü kazandırılması amaçlanmıştır.
Faydalı olması dileğiyle.
Bilimle ve teknolojiyle kalınız.
Yararlanılan Kaynaklar
- Daniel Zhang, Saurabh Mishra, Erik Brynjolfsson, John Etchemendy, Deep Ganguli, Barbara Grosz, Terah Lyons, James Manyika, Juan Carlos Niebles, Michael Sellitto, Yoav Shoham, Jack Clark, and Raymond Perrault, “The AI Index 2021 Annual Report,” AI Index Steering Committee, Human-Centered AI Institute, Stanford University, Stanford, CA, March 2021.
- https://www.ki-strategie-deutschland.de/home.html?file=files/downloads/Nationale_KI-Strategie_engl.pdf
- https://niti.gov.in/national-strategy-artificial-intelligence
- https://www.ia2030.mx/
- https://www.gov.uk/government/publications/artificial-intelligence-sector-deal/ai-sector-deal
- https://www.government.se/4a7451/contentassets/fe2ba005fb49433587574c513a837fac/national-approach-to-artificial-intelligence.pdf
- https://ai.taiwan.gov.tw/
- Estonia (2019). Estonia’s national artificial intelligence strategy 2019-2021. Government of the Republic of Estonia. https://f98cc689-5814-47ec-86b3-db505a7c3978.filesusr.com/ugd/7df26f_27a618cb80a648c38be427194affa2f3.pdf
- https://trumpwhitehouse.archives.gov/ai/ai-american-innovation/